• 1 25 May 2020
• ioanna

Το Ολυμπιείο ως παλίμψηστο!

Sorry, this entry is only available in Greek. For the sake of viewer convenience, the content is shown below in the alternative language. You may click the link to switch the active language.

Από τους πρωτανθρώπους στον Θησέα κι από τον Πεισίστρατο στον Αδριανό: το Ολυμπιείο ως παλίμψηστο μνήμης, λήθης, ηρωοποίησης και αποθέωσης

Ανθή Δίπλα, Αρχαιολόγος/Ξεναγός
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου της Οξφόρδης
Σύμβουλος-Καθηγήτρια/Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Στις παρυφές του αστικού κέντρου της αρχαίας Αθήνας και αγναντεύοντας σε απόσταση αναπνοής τον βράχο της Ακρόπολης, το ιερό του Ολυμπίου Διός απλώνει τα απομεινάρια του, λαβωμένο από τις επιδρομές του χρόνου, του ανθρώπου κι ενίοτε της φύσης, άλλοτε θρυλικά ωραίας στις όχθες του Ιλισού. Κεντρικό σημείο αναφοράς οι «στύλοι» του κολοσικού ναού, του Πεισιστράτου καταρχάς, που επιδεικτικά αγνόησε και αποψίλωσε η αθηναϊκή δημοκρατία για να ορθώσει το παρακείμενο τείχος του Θεμιστοκλή κι απόμεινε για αιώνες φασματικός κι ημιτελής, προτού ο ελληνολάτρης αυτοκράτορας Αδριανός επιτέλους τον αποπερατώσει για να στεγάσει και το δικό του άγαλμα ως θεού, ισάξιου του Διός. Κι οι Αθηναίοι ανήγειραν σε αντίδωρο την περίφημη αψίδα του αυτοκράτορα να στέκει αμφιπρόσωπη σαν όριο ανάμεσα στην αρχαία πόλη και τη ρωμαϊκή επέκτασή της.

Δε στάθηκε, ωστόσο, μόνον πεδίο ιστορικής μνημείωσης ή λήθης ο ιερός ετούτος τόπος, αλλά και μνήμης μυθικής: πρωτίστως για τον γενάρχη των ανθρώπων Δευκαλίωνα και τη γυναίκα του την Πύρρα, που μόνοι σώθηκαν από το γένος των ανθρώπων, όταν ο Δίας αποφάσισε να το αφανίσει με κατακλυσμό. Κι η λάρνακα του Έλληνα Νώε εδώ βρήκε στεριά κι εδώ γεννήθηκαν απ’ την αρχή οι άντρες κι οι γυναίκες από τα κόκκαλα της -αθηναϊκής- γης, τις πέτρες της, που πετούσε πίσω του το ζεύγος. Κι ύστερα ο Δευκαλίωνας έχτισε προς τιμήν του πατέρα των θεών και των ανθρώπων ναό και θεμελίωσε το ιερό.

Ηγετική θέση ανάμεσα στα ιερά που παρέπλεε ο Ιλισός, τα παριλίσια, κατείχε εκείνο του Δελφίνιου Απόλλωνα, προστάτη των ταξιδευτών, στα νότια του Ολυμπιείου. Στον μυθικό ναό, όταν χτιζότανε ακόμη, φανέρωσε την ηρωική του δύναμη ο Θησέας, κόντρα στη γυναικοπρεπή ομορφιά του, εκεί και προσευχήθηκε πριν ξεκινήσει για την Κρήτη να αναμετρηθεί με τον Μινώταυρο, ενώ λίγο πιο πέρα στο «Επί Δελφινίω» δικαστήριο δικάστηκε για τον -δικαιολογημένο- φόνο των ανταπαιτητών του για τον θρόνο της Αθήνας.

Σήμερα, σε αυτόν τον ειδυλλιακό ερειπιώνα στην καρδιά της πολύβουης πόλης, η μνήμη και η λήθη, η μνημείωση, η ηρωοποίηση κι η αποθέωση τέμνουν περίτεχνα τους κύκλους τους μέσα από τα λιγοστά αχνάρια τους. Σαν σε αέναη επίκληση να πορευτούμε ανάμεσά τους και να αφουγκραστούμε την αγέρωχη σιωπή τους!