Χελμός: ένας τόπος με αμέτρητες επιλογές

• 6 17 Apr 2021
• georgemyzalis

Χελμός: ένας τόπος με αμέτρητες επιλογές

Sorry, this entry is only available in Greek. For the sake of viewer convenience, the content is shown below in the alternative language. You may click the link to switch the active language.

Από τις κορυφαίες φυσικές ομορφιές της Πελοποννήσου, το φαράγγι του Βουραϊκού είναι το καμάρι του νομού Αχαΐας όπως υψώνεται ο Χελμός.  Μία φυσική ‘’μαχαιριά’’ δίνει διέξοδο από τον ορεινό όγκο του Χελμού προς τη θάλασσα.  Δροσερά πλατάνια, ανήσυχα βουερά νερά, απόκρημνα και επιβλητικά βράχια δημιουργούν τη μοναδική φύση του Βουραϊκού.

Παντού πλατάνια, αγκαλιασμένα από τον κισσό, πικροδάφνες, φτέρες, χαμόδεντρα και αγριολούλουδα αγωνίζονται να απαλύνουν την αγριάδα του φαραγγιού και να σκεπάσουν τους απότομους βράχους με την ποικιλία του πράσινού τους, σε ένα ατέλειωτο πάλεμα, όπου η φύση φαίνεται να χάνει σε αγριάδα, χωρίς όμως και να κατορθώνει να κερδίζει σε γλυκύτητα.

Στο φαράγγι του Βουραϊκού με οδηγό τις ράγες

Ακόμη πιο πεισματική είναι η δύναμη του Βουραϊκού ποταμού, ο οποίος ξεκινώντας από τις πλαγιές του Χελμού, ήρεμα στην αρχή της ροής του, διασχίζει το φαράγγι και ανοίγει δρόμο ανάμεσα από ένα χαοτικό ανακάτεμα τεράστιων μονόλιθων.  Τα νερά του κατρακυλούν ακράτητα και αφρισμένα, άλλοτε με φιδίσιους ελιγμούς και άλλοτε με απροσδόκητους καταρράκτες, μισοκρυμμένους ανάμεσα στις φυλλωσιές των δέντρων, γεμίζοντας το φαράγγι με το αδιάκοπο και μονότονο βουητό τους.

Ο λαός, εντυπωσιασμένος από την αγριάδα του φαραγγιού, συνέδεσε τη δημιουργία του με ήρωες της ελληνικής μυθολογίας.  Ο μύθος αναφέρει ότι ο Ηρακλής, αφού βρήκε τον Ερυμάνθιο Κάπρο, τον κουβαλούσε για να τον πάει στον Ευρυσθέα.  Ακολουθούσε το φαράγγι, μα σαν έφτασε στις Πόρτες, ο βράχος του έκλεινε το πέρασμα.  Τραβά και αυτός τη σπάθα του, σκίζει το βουνό στα δύο και περνά για να πάει παρακάτω.  Το στενό ανάμεσα στους κατακόρυφους τεράστιους βράχους μοιάζει να δημιουργήθηκε από σπάθισμα γεγονός που υποδαύλισε τη λαϊκή φαντασία.

Μια διαφορετική εκδοχή

Υπό μία άλλη εκδοχή, ο Ηρακλής αγαπούσε τη Βούρα, κόρη του Νεφεληγερέτη και της Ελίκης, και άνοιξε το πέρασμα για να φτάσει κάτω στη θάλασσα και να τη συναντήσει.  Η Βούρα, μάλιστα, έδωσε το όνομά της στην αρχαία ομώνυμη πόλη την οποία είχαν ιδρύσει οι Ίωνες και βρισκόταν εκεί οπού σήμερα βρίσκεται το χωριό Τράπεζα.  Επίσης, έδωσε το όνομά της στον Βουραϊκό ποταμό που παλιά λεγόταν Ερασίνος.

Η γνωριμία με το φαράγγι ξεκινά από το καταπράσινο Διακοπτό, πατρίδα του αξέχαστου Διονύση Παπαγιαννόπουλου. Αφήνοντας τα περιβόλια με τις αναρίθμητες λεμονιές, οι οποίες όταν είναι ανθισμένες γεμίζουν τον τόπο με το έντονο  μεθυστικό άρωμά τους, ο πεζοπόρος έχοντας για οδηγό τις ράγες του οδοντωτού σιδηροδρόμου ανηφορίζει προς τα Καλάβρυτα.

Και να, μέσα σε αυτό το εξαίσιο σκηνικό της απίθανης ελληνικής γης, προβάλλει ο χαριτωμένος, μικροσκοπικός σιδηρόδρομος – αυτό το παιχνίδι της ευφάνταστης τεχνικής,  ο οδοντωτός.  Έργο του Χαρίλου Τρικούπη, βοήθησε στην οικονομική ανάπτυξη της ορεινής και απομονωμένης τότε επαρχίας των Καλαβρύτων.

Η σύμβαση κατασκευής της γραμμής υπογράφτηκε το 1889 και η κατασκευή της ολοκληρώθηκε 7 χρόνια αργότερα.  Ο σχεδιασμός της γραμμής έγινε από Γάλλους τεχνικούς και στα συνεργεία κατασκευής δούλεψαν και αρκετοί Ιταλοί εργάτες.  Το έργο συνάντησε σημαντικές δυσκολίες, λόγω του δύσβατου του εδάφους, αλλά και των φτωχών τεχνικών μέσων της εποχής.

Το πρώτο δρομολόγιο του τραίνου

Στις 10 Μαρτίου 1896, το τρενάκι πραγματοποίησε το πρώτο του δρομολόγιο.  Από τότε, καθημερινά συναντιούνται και τα λένε με το δικό τους τρόπο οι αχώριστοι σύντροφοι, το μικρό τρενάκι και ο Βουραϊκός.  Άλλες στιγμές ήσυχα και ήρεμα και άλλες βουερά και έντονα.

Έρποντας ήσυχα στα πρώτα χιλιόμετρα της γραμμής , φτάνει στον πρώτο σταθμό στα Νιάματα.  Λίγο μετά τον εγκαταλειμμένο σταθμό στα Νιάματα, το οποίο αρχίζει να δείχνει τη μεγαλοπρέπειά του.  Το μικρό τρένο δεν αργεί να γαντζωθεί με μία ξαφνική κλαγγή με έναν τρίτο, οδοντωτό τροχό, που έχει δόντια όμοια με τα δόντια της μεσιανής γραμμής και να προχωρήσει, αγκομαχώντας πλέον καθώς τα βουνά ανοίγουν μπροστά του τη στενή αγκαλιά τους, αφήνοντας ένα στενό πέρασμα πάνω από το ποτάμι, για να χαθεί έπειτα στο εσωτερικό τους.

Από τη μια πλευρά του φαραγγιού, γαντζωμένη στο βράχο κάτω από λαξευτά τούνελ, η γραμμή και από την άλλη ένα σπήλαιο σκαλισμένο στα απότομα κοκκινόχρωμα βράχια με σταλακτίτες και σταλαγμίτες – ‘’τα Δικαστήρια’’ όπως αποκαλείται.  Με λίγη φαντασία, το σπήλαιο μεταμορφώνεται σε αίθουσα δικαστηρίου – όπου ξεχωρίζουν οι δικαστές στην έδρα τους και δύο κατηγορούμενοι όρθιοι μπροστά τους.

Η μικρή σιδερένια γέφυρα και τα νερά του Βουραϊκού

Σε μικρή απόσταση από την περιοχή ‘’Δικαστηρίων’’, κάτω από μια μικρή σιδερένια γέφυρα, τα ορμητικά νερά του Βουραϊκού δημιουργούν ένα απότομο βάραθρο, δημιουργώντας συγχρόνως έναν τεράστιο καταρράκτη.  Αφού περάσει μέσα από μία αντικατολισθητική στοά με μεγάλους πλευρικούς φωταγωγούς, το τρενάκι συνεχίζει πάνω σε μικρές και μεγάλες, πέτρινες και μεταλλικές τοξωτές γέφυρες, έργα πραγματικά αξιοθαύμαστα.

Μία κατολίσθηση, που λες και ήρθε να προσθέσει μία ακόμη ομορφιά δημιουργώντας τεράστιους καταρράκτες, έχει δώσει το δικό της χρώμα στη διαδρομή.  Τα δύο βαγόνια τα οποία συγκρατούν το μικρό τρένο βρίσκονται τώρα στη μεγαλύτερη ανωφέρεια της διαδρομής.  Πράγματι, σ’ αυτές τις ανηφοριές τα γερασμένα βαγόνια αγκομαχούν δίνοντας μηνύματα αντικατάστασής τους.  Το 1967, οι σημερινοί συρμοί αντικατέστησαν την ατμήλατη αμαξοστοιχία του οδοντωτού, τον ‘’Μουντζούρη’’.

Στην είσοδο της Τρικλιάς

Σύντομα, όμως, η πρώτη οδόντωση τελειώνει και το τρενάκι μπαίνει στην Τρικλιά, έναν από τους σταθμούς όπου διασταυρώνονται τα τρένα και που δίνει την ευκαιρία  στους ταξιδιώτες να βγουν και να χαρούν λίγο την ομορφιά του τοπίου.

Όμορφα διαμορφωμένος ο χώρος στην Τρικλιά με τραπέζια, παγκάκια και μία μικρή πηγή με κρύο νερό προσφέρει την ευκαιρία για ξεκούραση στους οδοιπόρους οι οποίοι συχνά περπατούν στο φαράγγι.  Η ολιγόλεπτη στάση στην Τρικλιά ολοκληρώνεται.  Τα δόντια του τρένου δεν αργούν να ‘’ξαναπιάσουν’’ επάνω στο ‘’δόντι’’ της γραμμής, δίνοντας μεγαλύτερη ασφάλεια στο τρένο.

«Στα 100 χρόνια λειτουργίας του τρένου, δεν είχαμε κανένα ατύχημα.  Χωρίς κανέναν κίνδυνο για τους επιβάτες ταξιδεύει ο οδοντωτός χειμώνα – καλοκαίρι.  Μην ξεχνάτε ότι έχουμε και δύο μοναστήρια στην περιοχή μας και βοηθά η Παναγία η Μαυρομάτα» , έλεγε με καμάρι ο Χρήστος Μητρόπουλος, επιθεωρητής και φύλακας των γραμμών επί 20 χρόνια.  Και οι εκπλήξεις της διαδρομής δεν σταματούν!

Στο στενότερο σημείο του φαραγγιού

‘’Πόρτες’’, το στενότερο σημείο του φαραγγιού. Το όνομα αυτό το έδωσαν δύο τεράστιες σιδερένιες πόρτες, που έκλειναν την έξοδο της σήραγγας προς τα Καλάβρυτα και άνοιγαν από τον φύλακα μόνον όταν περνούσε το τρένο.  Σήμερα, οι πόρτες παραμένουν συνέχεια ανοικτές.

Μία σιδερένια γέφυρα ανάμεσα στα κατακόρυφα βράχια χάσκει επάνω από τα αφρισμένα νερά του Βουραϊκού.  Το μέρος βαθιά μέσα στο φαράγγι παραμένει ολόκληρη ημέρα μακριά από το φως του ήλιου.  Το συνεχές βουητό των απότομων ορμητικών νερών προσθέτει έναν ακόμη τόνο στην αγριότητα της φύσης.

Το τελευταίο τμήμα της γραμμής με οδόντωση και το τρενάκι αντικρίζει το σταθμό της Ζαχλωρούς.  Το χωριό απλώνεται γύρω από το μικρό πέτρινο κεραμοσκεπή σταθμό.  Οι κάτοικοί του – ‘’διπλοκάτοικοι’’, όπως λένε οι ίδιοι το καλοκαίρι ζουν εδώ και το χειμώνα κάτω στα Ζαχλωρίτικα, δίπλα στο Διακοπτό.

Το όνομα Ζαχλωρού προέρχεται από τις λέξεις ‘’ζα’’ και ‘’χλόη’’ που σημαίνει ‘’πολλή χλόη’’.   Το χωριό χωμένο μέσα στο πράσινο που συνθέτουν τα πλατάνια, οι μηλιές και οι καρυδιές δικαιολογεί το όνομά του.  Όπως λένε οι ντόπιοι, χτίστηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας από περαστικούς, οι οποίοι κυνηγημένοι από τα χωριά της Ηπείρου ήρθαν στην Πελοπόννησο.

Η σιδερένια γέφυρα, που τη διασχίζει ο οδοντωτός, κόβει το χωριό στα δύο.  Ακριβώς δίπλα στις γραμμές είναι κτισμένο το ‘’Ρομάντζο’’, πνιγμένο και αυτό στις πρασινάδες και τα λουλούδια.  Ο ιδιοκτήτης του κ.  Μητρόπουλος είναι μια ευχάριστη παρουσία με τις γνώσεις και την αυθόρμητη και καλόκαρδη συμπεριφορά του.

Η “απομονωμένη” Ζαχλωρού στο Χελμό

Μπορεί η Ζαχλωρού να είναι απομονωμένη, αλλά είναι διάσημη και την έχουν επισκεφτεί σπουδαίες προσωπικότητες (πολιτικοί, καλλιτέχνες ακόμη και βασιλείς).  Είναι όμορφο θέαμα, να πετύχεις και τα δύο τρένα μέσα στον σταθμό.

Οι καρέκλες και τα τραπεζάκια δίπλα στις ράγες προσφέρουν ευκαιρία για ξεκούραση ύστερα από τέτοια ανάβαση και τα τοπικά εδέσματα του ‘’Ρομάνιζου’’ σε βάζουν σε πειρασμό.  Η περιοχή φημίζεται εκτός από τη γαλήνη, τη φυσική ομορφιά και τα τόσα νερά και για τα γαλακτοκομικά της, τα καρύδια, τα φρούτα (όπως τα πετροκέρασα που γίνονται γλυκά του κουταλιού) και τα όσπρια.

Από τη Ζαχλωρού φεύγει ανηφορικό μονοπάτι για το Μέγα Σπήλαιο που είναι σκαρφαλωμένο και, κυριολεκτικά, κολλημένο σαν όστρακο επάνω στα βράχια και μία επίσκεψη στην ιστορική μονή είναι σίγουρα επιβεβλημένη.

Ο οδοντωτός διαβαίνει τη μεταλλική τοξωτή γέφυρα μέσα στη Ζαχλωρού και αμέσως μετά ο τόπος πλαταίνει και γαληνεύει.  Ένα μικρό δάσος από πλατάνια δίπλα στο ποτάμι, ο σταθμός της Κερπινής και το μικρό τρένο φτάνει στον παλιό πέτρινο σταθμό των μαρτυρικών Καλαβρύτων, κάτω από τον ίσκιο του Χελμού.

Ο Βουραϊκός θεματοφύλακας χλωρίδας και πανίδας

Όποια εποχή και να επισκεφτεί κάποιος τον Βουραϊκό θα του αποκαλυφθεί η φύση σε όλο της το μεγαλείο.  Ανήκει σε αυτούς τους τόπους που είναι όμορφοι όλες τις εποχές.  Μπορεί την άνοιξη η περιοχή να είναι καταπράσινη, αλλά σε τι υστερεί η φθινοπωρινή του ενδυμασία που κόκκινο-κίτρινη εκπέμπει ένα έντονο φως.  Άλλωστε τα αγριολούλουδα ανθίζουν όλες τις εποχές.

Τα κυκλάμινα το φθινόπωρο, οι ανεμώνες, οι μενεξέδες και οι παπαρούνες την άνοιξη και τόσοι άλλοι θάμνοι χειμώνα – καλοκαίρι δεν αφήνουν ποτέ γυμνό το φαράγγι.  Αλλά ακόμη και ασπροντυμένος και χειμωνιάτικος, ο Βουραϊκός έχει άλλη γοητεία.

Δεν είναι τυχαίο που τον επισκέπτονται χιλιάδες, χωρίς υπερβολή, επισκέπτες όλο τον χρόνο απ’ όλο τον κόσμο.  Τα εισιτήρια στο τρενάκι είναι μόνιμα κλεισμένα.  Η πεζοπορία, ασφαλώς, είναι ο ιδανικότερος τρόπος για να ακούσει κάποιος την ανάσα του Βουραϊκού.

Ένα απολαυστικό περπάτημα

Δεν έχει παρά να περπατήσει δίπλα στις ράγες του οδοντωτού ανάμεσα στα στενά περάσματα του φαραγγιού, συντροφιά με το βούισμα του ποταμού.  Οι περίπου τέσσερις ώρες που διαρκεί η διαδρομή δεν είναι πού κουραστικές, γιατί δεν υπάρχουν απότομες κλίσεις .  Τέλη Μαΐου, οι ορειβατικοί σύλλογοι οργανώνουν εδώ συνάντηση με διοργανωτή τον ΕΟΣ Καλαβρύτων.  Οι πεζοπόροι, αφού διασχίσουν το φαράγγι, μαζεύονται στα Νιάματα, όπου γίνεται γλέντι.

Βέβαια, μπορεί η πεζοπορία να προσφέρει πολλές συγκινήσεις αλλά η αίσθηση την οποία προσφέρει το ταξίδι με το τρενάκι έχει άλλη χάρη, καθώς ανεβαίνει αγκομαχώντας την ιστορική διαδρομή.

Η φύση και ο άνθρωπος έχουν κάνει μία… γλυκιά συνωμοσία στον Βουραϊκό σε αντίθεση με τις διαταραγμένες σχέσεις που έχουν σε άλλα μέρη.  Η απόλαυση των αισθήσεων είναι το άμεσο αποτέλεσμα…

Κείμενο:  ΣΠ. ΔΗΜΗΤΡΑΤΟΣ, Β. ΓΚΟΛΙΟΜΥΤΗ

Kedros Travel