Ελευσίνα, στον τόπο των μυστηρίων, η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2023

• Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2023
• ioanna

Ελευσίνα, στον τόπο των μυστηρίων, η πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2023

Αποκτώντας τη δύναμη να ζούμε ευτυχισμένοι

“Μέσω των Ελευσίνιων Μυστηρίων αποβάλαμε τον βάρβαρο και άγριο τρόπο ζωής και μορφωθήκαμε και εκπολιτιστήκαμε αποκτήσαμε τη δύναμη όχι μόνο να ζούμε ευτυχισμένοι, αλλά και να πεθαίνουμε με μια καλύτερη ελπίδα’’. Στον τόπο των Μυστηρίων, όπως τον περιγράφει ο Κικέρων, στην Ελευσίνα, η ελπίδα ξυπνά μέσα στους σημερινούς, δύσκολους, βάρβαρους καιρούς. Η αρχαία και η σύγχρονη πόλη όπου όλα τα καίρια ζητήματα της εποχής έχουν εδώ και αιώνες βιωθεί- μετανάστευση, κλιματική αλλαγή, αποβιομηχανοποίηση, καλλιέργεια πρώτης ύλης- ενώνονται σε μια κοινή, πυκνή αφήγηση όλο το 2023, καθώς η Ελευσίνα γίνεται Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης- (μαζί με το Βέσπρεμ της Ουγγαρίας και την Τιμισοάρα της Ρουμανίας).
Πότε άραγε ανέβαινε η Περσεφόνη στη γη, στην αγκαλιά της μητέρας της, θεάς Δήμητρας; Ρωτήθηκε η Καλλιόπη Παπαγγελή, προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, και εκείνη απάντησε: “Νομίζω όταν βλέπω κάθε χρoνιά την πρώτη παπαρούνα στον αρχαιολογικό χώρο”.

Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι η ιστορία και η μυθολογία δεν έχουν σταματήσει να ανασαίνουν στον χώρο, όσα βιομηχανικά φουγάρα και αν υψώθηκαν, όσα πλοία – κουφάρια και αν οδηγήθηκαν στο νεκροταφείο πλοίων. Είναι τοπία που βλέπει κανείς κοιτάζοντας από ψηλά στον λόφο του αρχαιολογικού χώρου, στο προαύλιο του μουσείου του.
‘’Mπαίνεις στην Ελευσίνα και σε μαγεύει. Οι αντιθέσεις της, οι μύθοι της, οι κρυμμένες ιστορίες, ο μόνιμα ανοιχτός διάλογος με τον κάτω κόσμο συναρπάζουν και τον ανίδεο επισκέπτη’’, λέει η Δέσποινα Γερουλάνου, Πρόεδρος της ‘’2023 Έλευσις Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης’’.

Πότε άραγε ανέβαινε η Περσεφόνη στη γη, στην αγκαλιά της μητέρας της, θεάς Δήμητρας; Ρωτήθηκε η Καλλιόπη Παπαγγελή, προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, και εκείνη απάντησε: “Νομίζω όταν βλέπω κάθε χρoνιά την πρώτη παπαρούνα στον αρχαιολογικό χώρο”.

Ο Μύθος της Περσεφόνης

‘’Στης πολύτροφης Δήμητρας την κλίνη ανέβηκε ο Δίας. Εκείνη γέννησε τη Περσεφόνη με τα λευκά τα μπράτσα, που ο Άδη την απήγαγε από τη μητέρα της ‘’. Όπως περιγράφει ο Ησίοδος τη ‘’ΘΕΟΓΟΝΊΑ’’, γεννήθηκε ένας από τους συναρπαστικότερους μύθους της αρχαιότητας , που συνδέεται με την αλλαγή των εποχών και την ανθοφορία της γης. Είδε ο θεός Πλούτωνας την Περσεφόνη να μαζεύει λουλούδια με τις φίλες της τις Ωκεανίδες και την ερωτεύτηκε. Την άρπαξε, την έκανε γυναικά του στον Άδη. Η θεά Δήμητρα καταρρακώθηκε. Δεν επέτρεπε σε κανέναν σπόρο να γη να φυτρώσει.

Λιμός απλώθηκε, οι άνθρωποι πέθαιναν, σταμάτησαν οι θυσίες στους θεούς. Ο Δίας έστειλε τη θεά ‘Ίριδα με δώρα στη Δήμητρα, για να τη μεταπείσει. Απέτυχε. Απαίτησε από τον Πλούτωνα να υποχωρήσει. Δέχθηκε αυτός να μοιράζεται την Περσεφόνη με τη μάνα της, έξι μήνες στον επάνω και έξι μήνες στον κάτω κόσμο, δίνοντας έξι σπυριά ρόδι την Περσεφόνη. Κάθε άνοιξη ανέβαινε στον επάνω κόσμο η κόρη, από ένα σημείο πλάι στη σπηλιά που βλέπουμε στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας σήμερα.

H Δήμητρα άφηνε τη γη να βλαστήσει από τις αρχές της άνοιξης ως το τέλος του Αυγούστου. Στην Ελευσίνα εμφανίστηκαν, λέει ο μύθος, πρώτη φορά τα δημητριακά, το στάρι. Εκεί γίνονταν τα Ελευσίνια Μυστήρια, γιορτή ιερή και μυστική, όταν η Περσεφόνη κατέβαινε στον Άδη. Η Δήμητρα και οι νόμοι της Αθηναϊκής Πολιτείας απαγόρευσαν να αποκαλυφθεί η παραμικρή πληροφορία γι’ αυτά, με τιμωρία τον θάνατο.

«Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο, τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο»

Στον ίδιο τόπο, σήμερα . .

Στον ίδιο τόπο, αιώνες μετά, ήρθαν τα φουγάρα, οι βιομηχανίες, τα φορτηγά πλοία και διαμόρφωσαν ένα εξωπραγματικό τοπίο έντονης βιομηχανοποίησης και οικολογικής καταστροφής. Η Ελευσίνα συνέχισε να μαγνητίζει τους δημιουργούς. «Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο, τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο», έγραφε ο ποιητής Νίκος Γκάτσος.

Το βιομηχανικό τοπίο, που μετά από μία χωρίς προηγούμενο –και έλεγχο- έξαρση έχει πια περάσει στη φάση της αποβιομηχανοποίησης, συμμετέχει ως σώμα των εκδηλώσεων. ‘Ετσι το ‘Ιρις, η πρώτη σύγχρονη βιομηχανία βερνικιών και χρωμάτων στην Ελλάδα, που ιδρύθηκε το 1925, αποκαταστάθηκε. Αυτό το μνημείο βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, που μοιάζει με ναό, θα φιλοξενήσει συναυλίες και δράσεις στην αυλή –όπως την επανένωση των Stereo Nova- αλλά και τον ‘’Πήλινο στρατό της Ελευσίνας’’ στο εσωτερικό του. Ο Juan Esteban Sandoval δημιουργεί πήλινα κράνη για 10.000 ενεργούς και συνταξιούχους εργάτες της Ελευσίνας. Κάθε ένα από αυτά φέρει χαρακτηριστικά ή λέξεις που εκφράζουν τον συγκεκριμένο εργάτη για τον οποίο για τον οποίο κατασκευάστηκε. Εξάλλου τα εργατικά κινήματα, το μέλλον της ανθρωπότητας στην εργασία, είναι ο ένας ακόμα άξονας της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Οι φόβοι είναι υπαρκτοί και εκφράζονται με έναν τρόπο ανατριχιαστικό από τον Βαγγέλη Λίγγο, πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Ελευσίνας- Δυτικής Αττικής και μέλος του ΔΣ της «2023 Ελευσίς».

Το ‘’μωσαϊκό’’ της Ελευσίνας, με όλες τις ιστορίες ζωντανές, μπαίνει τώρα στην επόμενη φάση. Με οδηγό την ‘’2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης’’.

Σήμερα τα περισσότερα εργοστάσια έχουν σιγήσει και στέκουν ως μνημεία βιομηχανικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Αρχαία και σύγχρονα μνημεία. Πλάι σε ιστορίες ανθρώπων που έφτασαν εδώ από όλη την Ελλάδα για να βρουν δουλειά, φέρνοντας ψηφίδες πολιτισμών από τον Πόντο ως τα Επτάνησα και διαμορφώνοντας ένα ισχυρό εργατικό κίνημα.

Το ‘’μωσαϊκό’’ της Ελευσίνας, με όλες τις ιστορίες ζωντανές, μπαίνει τώρα στην επόμενη φάση. Με οδηγό την ‘’2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης’’.

Πηγή: Κατερίνα I. Aνέστη, “Μυστήρια Μετάβασης. Όλα όσα θα συμβούν στην Ελευσίνα το 2023”, Περιοδικό ‘’ΒLUE’’, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ- ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2023